ضدعفونی بذر، مزایا و معایب آن

از زمان‌های بسیار قدیم، کشاورزان با روش‌های مختلفی با بیماری‌ها و آفات مبارزه می‌کردند. بیش از ۳۰۰ سال پیش، ضدعفونی بذر به روش‌های کنترل آفات اضافه شد. اولین ضدعفونی‌های بذر با مواد شیمیایی معدنی ساده مانند محلول‌های نمک یا آهک بود. از طریق ترکیبی از تصادف و آزمون‌وخطا، مشخص شد که آن‌ها از بروز بیماری سیاهک گندم می‌کاهند. در اوایل دهه ۱۸۰۰ محلول سولفات مس نسبت به آهک در کنترل پوسیدگی بهتر عمل کرد. در دهه ۱۹۲۰، پودر کربنات مس جایگزین سولفات مس شد زیرا برای بذر راحت‌تر و ایمن‌تر بود.

در دهه ۱۹۳۰، ضدعفونی‌کننده‌های آلی جیوه دار در برابر تعدادی از بیماری‌های بذرزاد موفقیت زیادی کسب کردند. این درمان‌های مبتنی بر جیوه در سال ۱۹۷۰ به دلیل خطر مسمومیت اتفاقی با جیوه کنار گذاشته شد. پس از جنگ جهانی دوم، انواع مختلفی از قارچ‌کش‌ها و حشره‌کش‌های غیرسیستمیک آلی مفید تولید شد. در آغاز ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ چند گروه از مواد شیمیایی آلی سیستمیک جهت ضدعفونی بذر تولید شد. در دهه ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، محققان اولین ضدعفونی‌کننده‌های بیولوژیک بذر را بر اساس کنترل بیولوژیک با میکروارگانیسم‌های زنده ایجاد کردند.

مهم‌ترین چیز در کشاورزی استفاده از بذور تمیز و عاری از بیماری و آفت و بذور گواهی‌شده است. به‌منظور به‌دست‌آوردن گیاهان عاری از باکتری و قارچ، روش‌های بسیار متنوعی مورداستفاده قرار گرفته است که استفاده از بذر خالص و بذر ضدعفونی شده یکی از آن روش‌هاست.

ضدعفونی بذر چیست؟

ضدعفونی بذر به تیمار بذر با مواد شیمیایی یا بیولوژیکی گفته می‌شود که برای کنترل ارگانیسم‌های بیماری‌زا، حشرات یا سایر آفات روی بذر اعمال می‌شود. سموم ضدعفونی‌کننده بذر شامل باکتری‌کش، قارچ‌کش و حشره‌کش است. ضدعفونی بذر بیشتر روی بذرهای کامل مانند ذرت، گندم یا سویا (که دارای پوشش بذر است و رویان را احاطه کرده است) استفاده می‌شود. بااین‌حال، برخی از ضدعفونی‌کننده‌های بذر را می‌توان روی مواد تکثیر رویشی مانند پیاز، بنه یا غده استفاده کرد.

نکته: تنظیم‌کننده‌های رشد، ریزمغذی‌ها و باکتری‌های ریزوبیوم و تثبیت‌کننده نیتروژن مواد ضدعفونی‌کننده بذر را شامل نمی‌شوند زیرا برای کنترل آفات در نظر گرفته نشده‌اند.

مزایا و خطرات ضدعفونی بذر

در بسیاری از محصولات از ضدعفونی بذر برای کنترل انواع آفات و بیماری‌ها استفاده می‌شود. ضدعفونی بذر معمولاً برای اطمینان از استقرار یکنواخت گیاه با محافظت در برابر عوامل بیماری‌زا و حشرات خاک­زاد استفاده می‌شود. ضدعفونی بذر در ازبین‌بردن عوامل بیماری‌زای بذر زاد، ازجمله بیماری زنگ و سیاهک گندم و جو موفقیت زیادی داشته است. از روش‌های ضدعفونی بذر می‌توان برای سرکوب پوسیدگی ریشه در محصولات خاص استفاده کرد. برخی از ضدعفونی‌های سیستمیک و جدید بذر می‌تواند مکمل یا جایگزینی برای محلول‌پاشی با قارچ‌کش یا حشره‌کش برای برخی از بیماری‌ها و حشرات خاص در اوایل فصل باشد.

ضدعفونی بذر اگرچه فواید مهمی دارد اما خطرات خاصی را نیز به همراه دارد. یکی از خطرات آن قرارگرفتن کارگران در معرض سم است. خطر دیگر اختلاط تصادفی بذرهای ضدعفونی شده با غذا یا بذرهای خوراکی است. خطر سوم آلودگی تصادفی محیط از طریق استفاده نادرست از بذرهای ضدعفونی شده یا مواد شیمیایی ضدعفونی‌کننده بذر است. همه این خطرات را می‌توان با آموزش صحیح و استفاده صحیح از سموم دفع آفات بذر به حداقل رساند.

استفاده از ضدعفونی بذر در برنامه مدیریت تلفیقی آفات (IPM)

ضدعفونی بذر باید به‌عنوان ابزاری در یک برنامه مدیریت تلفیقی آفات در نظر گرفته شود. استفاده از ترکیبی از روش‌های زراعی، مقاومت میزبان، کنترل بیولوژیکی و روش‌های شیمیایی به‌طور هم‌زمان باعث به‌حداقل‌رساندن خسارات اقتصادی ناشی از آفات، جلوگیری از تولید بیوتیپ‌­های جدید آفت که به سموم دفع آفات مقاوم هستند، به‌حداقل‌رساندن تأثیرات منفی بر محیط‌زیست و جلوگیری از باقی‌مانده سموم دفع آفات در مواد غذایی می‌شود. یک برنامه IPM باید آفات مهم را شناسایی کند، گزینه‌های مدیریت آفات را تعیین کند و گزینه‌های مختلف مدیریتی را برای دستیابی به اهداف ذکرشده در بالا با هم ترکیب کند. برای استفاده مؤثر از ضدعفونی‌کننده­‌های بذر، درک اهداف درمان بذر، گزینه‌ها یا مکمل‌های ضدعفونی بذر و مزایا و معایب مختلف ضدعفونی‌های بذر بسیار مهم است.